GazetaMiasta.pl Zamość, Tomaszów Lub., Hrubieszów, Biłgoraj wiadomości, wydarzenia i informacje
Podobne artykuły
Tegoroczne obchody 93. Rocznicy Odzyskania Niepodległości w Gminie Zamość, odbyły się w Wysokiem. Były połączone z 70. Rocznicą Wysiedleń Wysokiego. Uroczystości rozpoczęły się w Zespole Szkół w Wysokiem. Przybyłych gości powitali: Aleksander Sagan Dyrektor Zespołu Szkół w Wysokiem i Wiesław Kwoka Radny Rady Gminy Zamość i Sołtys Wysokiego. Następnie odbyła się uroczysta Sesja Rady Gminy Zamość, którą otworzył Jerzy Bondyra Przewodniczący Rady Gminy Zamość.
Okolicznościowy referat poświęcony Rocznicy Odzyskania Niepodległości wygłosił Krzysztof Mróz Zastępca Dyrektora Zespołu Szkół w Wysokiem. Historię wysiedlenia Wysokiego z 1941 roku przedstawiła Mieczysława Bełz naoczny świadek tamtych wydarzeń. Uczestnicy spotkania obejrzeli także część artystyczną w wykonaniu uczniów Zespołu Szkół w Wysokiem, przygotowanych przez panie: Lidię Kuryło i Lucynę Lewko.
Mszę Świętą w intencji Ojczyzny, wysiedlonych i ich rodzin odprawił Ksiądz Dziekan Bolesław Zwolan Proboszcz parafii pw. św. Bartłomieja Apostoła w Sitańcu. Oprawę muzyczną Mszy Świętej zapewnili uczniowie Zespołu Szkół w Wysokiem pod kierunkiem Krzysztofa Mroza Zastępcy Dyrektora Zespołu Szkół w Wysokiem. Harcerze z Drużyny Harcerskiej „Pyszczydła” wraz z uczestnikami uroczystości złożyli kwiaty pod tablicą upamiętniającą nauczycieli i wychowanków szkoły, którzy zginęli w latach 1939 – 46.
Następnie uczestnicy uroczystości przeszli na plac przy Regionalnej Izbie Pamięci w Wysokiem, pod pomnik pamięci wysiedlonych mieszkańców wsi Wysokie. Jego poświecenia dokonał Proboszcz parafii pw. św. Bartłomieja Apostoła w Sitańcu. Po czym odsłonięto pomnik, dokonali tego: Wiesław Kwoka Przewodniczący Społecznego Komitetu Budowy Pomnika, Henryk Marczuk inicjator budowy pomnika, Mieczysława Bełz naoczny świadek wysiedleń Wysokiego, Jerzy Bondyra Przewodniczący Rady Gminy Zamość, Ryszard Gliwiński Wójt Gminy Zamość, Jerzy Chróscikowski Senator RP, Franciszek Łasocha z Fundacji Centrum Wysiedlonych na Zamojszczyźnie,
Pod pomnikiem zostały złożone kwiaty. Złożyli je: delegacja sołectwa Wysokie i Społecznego Komitetu Budowy Pomnika, delegacja Osób Wysiedlonych, Jerzy Chróścikowski Senator RP, delegacja Rady Gminy Zamość, Wójt Gminy Zamość wraz z Elżbietą Sobulską Sekretarz gminy i Marią Zajączkowską Skarbnikiem gminy, Jerzy Sobczuk Wicestarosta Powiatu Zamojskiego i Ryszard Ciurysek Radny Rady Powiatu Zamojskiego, Przedstawiciele Komendy Miejskiej Państwowej Straży Pożarnej w Zamościu starszy kapitan Andrzej Szozda w asyście pułkownika Mieczysława Skiby Honorowego Obywatela Gminy Zamość, delegacja Zespołu Szkół w Wysokiem, delegacja Zespołu Szkół w Płoskiem, delegacja miejscowości Huszczka Duża, Franciszek Łasocha z Fundacji Centrum Wysiedlonych na Zamojszczyźnie, delegacja Związku Kombatantów i Osób Represjonowanych Ziemi Zamojskiej, delegacja Polskiego Związku Byłych Więźniów Politycznych, Hitlerowskich Więzień i Obozów Koncentracyjnych, delegacja Ogólnopolskiego Związku Batalionów Chłopskich Oddział Zamość, Dominika Kopciowska z Bortatycz Kolonii w imieniu własnym i w hołdzie swoim rodzicom Zofii i Adamowi Gruszkom.
Podziękowania wszystkim, którzy przyczynili się do organizacji uroczystości i wszystkim przybyłym złożyła Stanisława Działa, mieszkanka Wysokiego, która także została wysiedlona w 1941 roku.
Inskrypcja na pomniku w Wysokiem brzmi „PAMIĘCI MIESZKAŃCÓW WSI WYSOKIE WYSIEDLONYCH PRZEZ NIEMIECKIEGO OKUPANTA W DNIU 8 LISTOPADA 1941 ROKU W 70. ROCZNICĘ WYDARZEŃ”,
Pomysłodawcą upamiętnienia wysiedlenia mieszkańców wsi Wysokie był pan Henryk Marczuk, mieszkaniec Wysokiego, który także był wysiedlony wraz z rodziną. Miał wówczas 7 lat. Dalsze działania zmierzające do postawienia pomnika poświęconego pamięci wysiedlonych mieszkańców Wysokiego podjął Społeczny Komitet ds. Upamiętnienia Wysiedlenia Wsi Wysokie, powołany 19 maja 2009 roku.
Pomnik został ufundowany z budżetu Gminy Zamość.
Pomnik zaprojektował i wykonał Paweł Pastuszek właściciel zakładu „Kamieniarstwo” z Józefowa. Obiekt został wykonany z kamienia józefowskiego, składa się z podstawy i bryły z napisem. Wysokość pomnika to 180 cm. Miejsce, w którym ustawiono pomnik to plac przy Regionalnej Izbie Pamięci w Wysokiem. W pobliżu znajduje się dawny Dom Ludowy – to właśnie w jego pobliżu gromadzono osoby przeznaczone do wysiedlenia z tej części miejscowości Wysokie.
Do dzisiaj żyje 57 osób, które zostały wysiedlone z Wysokiego w 1941 roku.
O tym jak wyglądały tragiczne dni wysiedlenia opowiedziała Pani Mieczysława Bełz – uczestniczka tamtych wydarzeń.
Fragment relacji Pani Mieczysławy Bełz:
„Pierwsze wysiedlenia ludności na Zamojszczyźnie rozpoczęły się 6 listopada 1940 roku.
Nasza wieś Wysokie, Gmina Wysokie obecnie Gmina Zamość w tamtych latach liczyła ok 700 osób, w tym ok. 550 osób ludności polskiej, 45 osób pochodzenia żydowskiego (8 rodzin), 30 osób pochodzenia ukraińskiego (5 rodzin) oraz 15 rodzin spokrewnionych z narodowością niemiecką, które przeszły na stronę okupanta podpisując listę „folksdojcza”.
W dniu 8 listopada 1941 roku o godzinie 6 rano rozpoczęło się wysiedlenie Wysokiego. Wysiedlenie przeprowadzali umundurowani Niemcy oraz folksdojcze. Akcja obejmowała wszystkie rodziny polskie, żydowskie i ukraińskie z wyjątkiem kilku tych, których członkowie pracowali w zakładach niemieckich (firma Zipser) lub urzędach (Arbajcamt) w Zamościu. Folksdojczów nie wysiedlano. Niemcy umundurowani nie znęcali się nad wysiedlanymi. Pozwalali zabrać niewielką ilość żywności i dobytku a także jechać własnymi furmankami. Natomiast folksdojcze byli gorsi, zabraniali niektórym rodzinom zabierać swoje rzeczy.
Pamiętam, że Niemiec, który był w naszym domu najpierw pozwolił na spakowanie rzeczy, po czym wyszedł. Po chwili wrócił i wszystko, co było spakowane, kazał zostawić.
Ludność usunięta z domów została zgromadzona i ustawiona w kolumny – „stara wieś” Wysokie zebrała się przy Domu Ludowym, natomiast „nowa wieś” Wysokie przy szkole i budynku gminy.
Pamiętam wyjazd ze wsi – było błoto, siąpił deszcz, ludzie siedzieli na wozach okryci, czym się dało i śpiewali pieśń „Serdeczna Matko opiekunko ludzi”.
Kolumna była eskortowana przez Niemców i folksdojczów. Około godziny 9 utworzono jedną kolumnę, którą skierowano do Zamościa.
Wysiedlonych umieszczono w budynku „Kawaler” obecnie „Nadszaniec” w salach w piwnicy. Jedynym wyposażeniem takiej sali była słoma, cienko rozścielona na podłodze, na której siedzieliśmy i spaliśmy. Szczególnie straszne były noce, kiedy słychać było jęki i płacze. Ciasnota była ogromna. Dzieci, dorośli, starcy i chorzy leżeli obok siebie. W takich warunkach przetrwaliśmy 2 tygodnie. Z powodu przepełnienia i dalszych wysiedleń, wysiedleńców przewieziono do obozu w Hostynnem w powiecie hrubieszowskim. Umieszczono nas w szkole w salach lekcyjnych, ich jedynym wyposażeniem była również słoma.
W początkowym okresie wysiedleń Polaków i Ukraińców traktowano jednakowo, natomiast Żydów traktowano wyjątkowo brutalnie, bito i znęcano się nad nimi, zapędzano ich do najbardziej ciężkich prac.
Po 2 tygodniach Żydów wywieziono do Zamościa a potem do Izbicy, gdzie zostali wymordowani (wg zeznań świadka Bolesława Waśki, przed Sądem Powiatowym w Zamościu wydział karny w dniu 30.11.1968 r.).
Wyżywienie w obozie było bardzo złe. Rano i wieczorem otrzymywaliśmy kromkę razowego chleba, na obiad polewkę z marchwi, brukwi lub ziemniaków. Mężczyzn zatrudniono do przywozu drzewa na opał oraz prac porządkowych.
Po przyjeździe do Hostynnego, wysiedleńcom zabrano konie i wozy. Kilku rodzinom z obozu przyznano posesje po wywiezionych Żydach. Pozostałych wysiedleńców w dniu 24.12.1941 r. zwolniono z obozu bez prawa do powrotu do swojej miejscowości. W gospodarstwach po wysiedlonych Polakach osadzono osadników niemieckich z okolic Radomia oraz Besarabii (zwanych Czarnymi) i Litwy. (…)
Nasza wieś Wysokie była jedną z pierwszych wysiedlonych na Zamojszczyźnie, otrzymała nazwę Hochdorf. W listopadzie 1941 roku wysiedlano jeszcze następujące wsie: Huszczka Duża, Huszczka Mała, Podhuszczka.”
Fotogaleria{vsig}2011/listopad2011/gmina{/vsig}
Zdjęcia:
- Pani Mieczysława Bełz uczestniczka wysiedleń
- Część artystyczna w wykonaniu uczniów Zespołu Szkół w Wysokiem
- Przemarsz uczestników uroczystości pod pomnik poświęcony wysiedlonym mieszkańcom wsi Wysokie, na plac przy Regionalnej Izbie Pamięci w Wysokiem
- Warta przy pomniku
- Kwiaty pod pomnikiem składają: Ryszard Gliwiński Wójt Gminy Zamość oraz w imieniu całej gminnej administracji: Elżbieta Sobulska Sekretarz Gminy
